Antalya’daki OnkoTalya Kanser Kliniği uzmanlarından Radyasyon Onkolojisi Profesörü Dr. Ali Aydın Yavuz, Kanser hastalarının ışın tedavisi (radyoterapi) sırasında beslenmelerine özellikle çok dikkat etmeleri gerektiğini belirtti.
Dr. Yavuz: “Kanser hastalarının % 15 – 40’ı civarında (bu oran ileri evre hastalarda %80 lere bile yaklaşmakta) zaten beslenme sorunları mevcut. Kanser hastalarının % 80’inde bulantı, kusma ve zayıflama görülebiliyor” dedi. Kilo kaybının, Özellikle Mide, Pankreas, yemek borusu ve baş-boyun bölgesi kanseri hastalarında % 85 oranlarına varabildiğini söyleyen Dr. Yavuz, bizzat kanser hücrelerince tetiklenen kanser zayıflaması (kaşeksi) sorununun da kanser hastalarında % 50 oranlarında görülebildiğini, en çok da akciğer ve sindirim sistemi kanserlerince tetiklendiğini ve kilo kaybının vücut ağırlığının en az %10’undan fazla olması, günlük enerji alımının 1500 kilo kalorinin altına düşmesi anlamına gelen bu kaşekside vücut yağ depolarının boşalması, kaslarda erime ve ciddi kilo kaybı olduğunu belirtti.
Radyoterapinin kötü huylu hücreleri yokederken, ışınlama bölgesine giren bir miktar normal sağlıklı dokularda da bazı yan etkiler yapabildiğini belirten, örneğin 6-8 haftalık bir radyoterapide hastaların en az %10’unun vücut ağırlıklarının en az % 10’unu sadece radyasyona bağlı nedenlerle kaybettiklerini anlatan Dr. Yavuz: “Işınlanan bölgeye göre değişmekle birlikte radyoterapi hastalarında “kilo kaybı”, “bulantı-kusma”, “iştah ve tat almada azalma”, “ağız ve boğazda yaralar”, “yutma güçlüğü”, “gaz ve karında şişkinlik”, ve “ishal veya kabızlık” gibi özellikle beslenme ve sindirim ile ilgili bazı şikayetlere karşı çok dikkatli ve hazırlıklı olmak gerekiyor” dedi.
Prof. Dr. Yavuz bu konuda şunları ekledi: “Radyoterapi sırasında genel olarak hafif, yumuşak, düşük fiberli, baharatsız, az pişmiş veya çiğ, ancak lezzetli gıdalardan oluşan “mülayim bir diyet” tercih edilmeli ve alkol ve kafeinli içecekler içilmemeli. Radyoterapi hastalarının tedavinin hemen öncesinde dikkatlice bir diyet planı yapmaları, buzdolaplarını ve kilerlerini organik, taze, sağlıklı ve lezzetli besinlerle önceden doldurmaları şart. Besin değeri yüksek besinlerden sık aralıklarla yemek radyasyon tedavisinin yan etkileriyle başa çıkmak için iyi bir yöntemdir. Yüksek kalorili ve düşük oranda besleyici (abur cubur) yemekler radyoterapi sırasında hiçbir fayda sağlamayacak ve sonuç olarak normal sağlıklı dokuların tedavi seansları arasında yeniden iyileşme/toparlanma süresini de yavaşlatacaktır”.
Prof. Dr. Ali Aydın Yavuz, kanser hastalarının radyoterapi sırasında kullanabilecekleri yiyecek ve içeceklere dair temel diyet önerilerini şu şekilde sıraladı:
1- Koyu yeşil, kırmızı ve turuncu taze meyve ve sebzeleri, fasulye ve bezelye gibi meyve ve sebzeleri bolca tüketin. Bu meyve ve sebzeleri her bir öğünde ana gıda olarak tüketin ve mümkün olduğunca çiğ yemeye çalışın. Eğer bu meyve ve sebzeleri çiğ yemekte zorluk yaşanırsa, buğulanmış veya az pişirilmiş sebzeler ve konserve meyveler şeklinde yemeyi deneyin.
2- Peynir ve yoğurt gibi süt ve süt ürünleri, kalsiyum, potasyum ve diğer çok önemli besin maddelerini vücuda sağlar. Eğer süt ürünleri kullanmıyorsanız veya süt ürünlerini sindirmekte zorlanıyorsanız, şeker içermeyen soya, badem veya hindistan cevizi sütü tercih edilmelidir.
3- Besin değeri yüksek kepekli tahıllar tercih edilmelidir. Bunların arasında kahverengi pirinç, % 100 tam tahıllı ekmekler ve Yulaf ezmesi bulunur. Kinoa, protein bakımından yüksek, gluten içermeyen ve hazırlanması kolay ideal bir tahıldır. Radyoterapi süresince, protein alımını sağlıklı ve güvenli artırmak için yemeklerde beyaz pirinç yerine kinoa’yı kullanmayı deneyin.
4- Yağ oranı düşük protein çeşitlerini yiyin. Deniz mahsulleri, yağsız et ve kümes hayvanları, Yoğurt çeşitleri, yumurta, fasulye, soya ürünleri ve tuzsuz fındık’ı radyoterapi boyunca diyetinize dahil edin. Bazı soya ürünleri yüksek oranda yağ içerir ve diğer soya türleri kadar iyi değildir. Edamame diye de bilinen yeşil soya fasülyesi diyetiniz için iyi bir seçim olacaktır.
5- Muhakkak kaçınılması veya azaltılması gereken gıdalar arasında: sodyum (tuz), baharatlar, katkı maddeleri içeren edilmiş şekerler, gofretler ve çikolatalar, katı yağlar, alkol ve kafeinli içecekler bulunur. Tüm diyetlerde elbette biraz tuz da gereklidir. Bu konuda doktorunuz veya diyetisyeniniz, tıbbi durumunuza göre en fazla ne kadar tuz tüketmeniz gerektiğini size bildirecektir.
6- Radyasyon tedaviniz sırasında iyi bir diyet yapmak, normal yemek kurallarınızı -en azından tedavi boyunca- bir kenara bırakmak ve kendi yeni yemek kurallarınızı oluşturmanız gerekmekte. Radyasyon tedavisinde yan etki gördüğünüzde, sık sık, daha küçük öğünler yemek daha yararlıdır. 3 büyük öğünden ziyade günde 5 küçük öğün yemek yemek yemek hem sindirimi kolaylaştırır, hem de yan etkileri azaltır.
7- Sık sık su veya diğer sıvıları bol miktarda için. Suyu fazla tüketmekten hoşlanmıyorsanız, et suyuna çorbalar, meyve suyu karışımları ve aromalı çayları bolca tüketmeye ve bu şekilde bolca sıvı almaya çalışın. Özellikle radyasyon tedavisi sırasında ishal yaşarsanız bol su içmeniz ve vücudunuzun sıvı ihtiyacınızı karşılamanız çok önemlidir. Dolu bir su şişesini yanınızda bulundurmanız ve adeta ilaç niyetine sık sık içmeniz çok yararlıdır.
Dr. Yavuz: “Kanser hastalarının % 15 – 40’ı civarında (bu oran ileri evre hastalarda %80 lere bile yaklaşmakta) zaten beslenme sorunları mevcut. Kanser hastalarının % 80’inde bulantı, kusma ve zayıflama görülebiliyor” dedi. Kilo kaybının, Özellikle Mide, Pankreas, yemek borusu ve baş-boyun bölgesi kanseri hastalarında % 85 oranlarına varabildiğini söyleyen Dr. Yavuz, bizzat kanser hücrelerince tetiklenen kanser zayıflaması (kaşeksi) sorununun da kanser hastalarında % 50 oranlarında görülebildiğini, en çok da akciğer ve sindirim sistemi kanserlerince tetiklendiğini ve kilo kaybının vücut ağırlığının en az %10’undan fazla olması, günlük enerji alımının 1500 kilo kalorinin altına düşmesi anlamına gelen bu kaşekside vücut yağ depolarının boşalması, kaslarda erime ve ciddi kilo kaybı olduğunu belirtti.
Radyoterapinin kötü huylu hücreleri yokederken, ışınlama bölgesine giren bir miktar normal sağlıklı dokularda da bazı yan etkiler yapabildiğini belirten, örneğin 6-8 haftalık bir radyoterapide hastaların en az %10’unun vücut ağırlıklarının en az % 10’unu sadece radyasyona bağlı nedenlerle kaybettiklerini anlatan Dr. Yavuz: “Işınlanan bölgeye göre değişmekle birlikte radyoterapi hastalarında “kilo kaybı”, “bulantı-kusma”, “iştah ve tat almada azalma”, “ağız ve boğazda yaralar”, “yutma güçlüğü”, “gaz ve karında şişkinlik”, ve “ishal veya kabızlık” gibi özellikle beslenme ve sindirim ile ilgili bazı şikayetlere karşı çok dikkatli ve hazırlıklı olmak gerekiyor” dedi.
Prof. Dr. Yavuz bu konuda şunları ekledi: “Radyoterapi sırasında genel olarak hafif, yumuşak, düşük fiberli, baharatsız, az pişmiş veya çiğ, ancak lezzetli gıdalardan oluşan “mülayim bir diyet” tercih edilmeli ve alkol ve kafeinli içecekler içilmemeli. Radyoterapi hastalarının tedavinin hemen öncesinde dikkatlice bir diyet planı yapmaları, buzdolaplarını ve kilerlerini organik, taze, sağlıklı ve lezzetli besinlerle önceden doldurmaları şart. Besin değeri yüksek besinlerden sık aralıklarla yemek radyasyon tedavisinin yan etkileriyle başa çıkmak için iyi bir yöntemdir. Yüksek kalorili ve düşük oranda besleyici (abur cubur) yemekler radyoterapi sırasında hiçbir fayda sağlamayacak ve sonuç olarak normal sağlıklı dokuların tedavi seansları arasında yeniden iyileşme/toparlanma süresini de yavaşlatacaktır”.
Prof. Dr. Ali Aydın Yavuz, kanser hastalarının radyoterapi sırasında kullanabilecekleri yiyecek ve içeceklere dair temel diyet önerilerini şu şekilde sıraladı:
1- Koyu yeşil, kırmızı ve turuncu taze meyve ve sebzeleri, fasulye ve bezelye gibi meyve ve sebzeleri bolca tüketin. Bu meyve ve sebzeleri her bir öğünde ana gıda olarak tüketin ve mümkün olduğunca çiğ yemeye çalışın. Eğer bu meyve ve sebzeleri çiğ yemekte zorluk yaşanırsa, buğulanmış veya az pişirilmiş sebzeler ve konserve meyveler şeklinde yemeyi deneyin.
2- Peynir ve yoğurt gibi süt ve süt ürünleri, kalsiyum, potasyum ve diğer çok önemli besin maddelerini vücuda sağlar. Eğer süt ürünleri kullanmıyorsanız veya süt ürünlerini sindirmekte zorlanıyorsanız, şeker içermeyen soya, badem veya hindistan cevizi sütü tercih edilmelidir.
3- Besin değeri yüksek kepekli tahıllar tercih edilmelidir. Bunların arasında kahverengi pirinç, % 100 tam tahıllı ekmekler ve Yulaf ezmesi bulunur. Kinoa, protein bakımından yüksek, gluten içermeyen ve hazırlanması kolay ideal bir tahıldır. Radyoterapi süresince, protein alımını sağlıklı ve güvenli artırmak için yemeklerde beyaz pirinç yerine kinoa’yı kullanmayı deneyin.
4- Yağ oranı düşük protein çeşitlerini yiyin. Deniz mahsulleri, yağsız et ve kümes hayvanları, Yoğurt çeşitleri, yumurta, fasulye, soya ürünleri ve tuzsuz fındık’ı radyoterapi boyunca diyetinize dahil edin. Bazı soya ürünleri yüksek oranda yağ içerir ve diğer soya türleri kadar iyi değildir. Edamame diye de bilinen yeşil soya fasülyesi diyetiniz için iyi bir seçim olacaktır.
5- Muhakkak kaçınılması veya azaltılması gereken gıdalar arasında: sodyum (tuz), baharatlar, katkı maddeleri içeren edilmiş şekerler, gofretler ve çikolatalar, katı yağlar, alkol ve kafeinli içecekler bulunur. Tüm diyetlerde elbette biraz tuz da gereklidir. Bu konuda doktorunuz veya diyetisyeniniz, tıbbi durumunuza göre en fazla ne kadar tuz tüketmeniz gerektiğini size bildirecektir.
6- Radyasyon tedaviniz sırasında iyi bir diyet yapmak, normal yemek kurallarınızı -en azından tedavi boyunca- bir kenara bırakmak ve kendi yeni yemek kurallarınızı oluşturmanız gerekmekte. Radyasyon tedavisinde yan etki gördüğünüzde, sık sık, daha küçük öğünler yemek daha yararlıdır. 3 büyük öğünden ziyade günde 5 küçük öğün yemek yemek yemek hem sindirimi kolaylaştırır, hem de yan etkileri azaltır.
7- Sık sık su veya diğer sıvıları bol miktarda için. Suyu fazla tüketmekten hoşlanmıyorsanız, et suyuna çorbalar, meyve suyu karışımları ve aromalı çayları bolca tüketmeye ve bu şekilde bolca sıvı almaya çalışın. Özellikle radyasyon tedavisi sırasında ishal yaşarsanız bol su içmeniz ve vücudunuzun sıvı ihtiyacınızı karşılamanız çok önemlidir. Dolu bir su şişesini yanınızda bulundurmanız ve adeta ilaç niyetine sık sık içmeniz çok yararlıdır.
Kaynak: Banu Barlas
